Тэма. Працяжнік паміж часткамі ў бяззлучнікавых складаных сказах.
Паўтарэнне. Правапіс не (ня) з дзеепрыслоўямі
Мэта: замацаваць веды вучняў аб правілах пастаноўкі працяжніка ў складаных бяззлучнікавых сказах, правапісене (ня) з дзеепрыслоўямі.
сфарміраваць уменні правільна пунктуацыйна афармляць бяззлучнікавыя складаныя сказы (у тым ліку ставіць працяжнік паміж прэдэкатыўнымі часткамі), вызначаць межы і сродкі сувязі прэдыкатыўных частак бяззлучнікавых складаных сказаў; будаваць схемы складаных бяззлучнікавых сказаў; праводзіць сінанімічныя замены;
садзейнічаць фарміраванню навыкаў аналітычнага мыслення, самастойнай працы і працы ў группе.
Ход урока
1.Арганізацыйны этап.
“Прытча пра ляноту”
Багаты чалавек збіраўся ў далёкае падарожжа і вырашыў аддзячыць сваім лепшым работнікам. Аднаму даў пяць рублёў, другому – тры, а трэцяму – адзін рубель. Праз некаторы час, вярнуўшыся, ён спытаў у работнікаў, як тыя распарадзіліся грашыма. Той, што атрымаў пяць рублёў, патроіў свой “капітал”, той, што атрымаў тры рублі, - падвоіў. А трэці моўчкі стаяў, заціснуўшы свой рубель у руцэ.
Багацей раззлаваўся і забраў грошы ў трэцяга работніка, прамовіўшы:
- Я даў табе шанс стаць багатым, а ты не скарыстаўся ім. – А потым дадаў: - Кожнаму, хто сумленна працуе, заўсёды прыбавіцца і далучыцца. А ў гультая і таго не стане.
— Я жадаю вам працаваць сумленна і ўзбагаціць свае веды. Бо трывалыя веды вам спатрэбяцца не толькі на сённяшнім уроку, але і ў вашым самастойным жыцці.
2. Праверка дамашняга задання
1) праверка дамашняга практыкавання
3. Актуалізацыя ведаў
1) Выбарачны лічбавы дыктант “Правяраю сябе”.
Запішыце нумары тых (ключавых) паняццяў, што адносяцца да тэмы “Бяззлучнікавы складаны сказ”. (Вучні ў сшытках запісваюць нумары)
1) злучальная сувязь;
2) галоўная і даданая часткі;
3) сузалежнае неаднароднае падпарадкаванне;
4) злучнікі;
5) злучальныя словы;
6) бяззлучнікавая сувязь;
7) коска;
8) кропка з коскай;
9) падпарадкавальная сувязь;
10) паслядоўнае падпарадкаванне;
11) працяжнік;
12) размеркавальныя сэнсавыя адносіны;
13) двукроп’е;
14) сузалежнае аднароднае падпарадкаванне;
15) аднатыпныя часткі і разнатыпныя часткі.
Адказ: 6), 7), 8), 11), 13), 15)
2) Гульня “Так” ці “Не” (прыём “Не паднімаючы рукі”).
1) Складаныя сказы, у якіх сэнсава-граматычныя часткі звязаны пры дапамозе інтанацыі называюцца бяззлучнікавымі?
2) Знакі прыпынку ў БСС не залежаць ад сэнсава-граматычных адносін паміж часткамі?
3) Кропка з коскай ставіцца паміж часткамі БСС, калі яны адносна самастойныя і маюць свае знакі прыпынку?
4) Працяжнік ставіцца паміж часткамі БСС, калі адна частка супрацьпастаўляецца другой?
5) Двукроп’е ставіцца паміж часткамі БСС, калі апошняя частка абагульняе папярэднія?
6) Працяжнік ставіцца паміж часткамі БСС, калі часткі ўказваюць на хуткую змену падзей або нечаканы вынік?
3) Гульня “Схематычная размінка”.
Выбраць нумары схем, якія з’яўляюцца складанымі бяззлучнікавымі сказамі.
(схемы на выбар настаўніка, сярод іх могуць быць складаназалежныя сказы з некалькімі даданымі часткамі, складаназлучаныя сказы з працяжнікам паміж часткамі і іншыя).
4. Мэтавызначэнне
5. Замацаванне
1. Праца з тэкстам.
Вясновы лес
Лес ужо жыў сваім актыўным багатым вясновым жыццём. Стракатала сарока чэкаў дзяцел дрозд абзываўся ў хвойніку. Нават мурашнік што трапіўся на вочы і той варушыўся выпаўзалі грэліся на сонцы мурашкі пакуль яшчэ надта павольныя і вялыя пасля зімовай спячкі. Цёк сок-бярозавік і свежыя бярозавыя пні былі мокрыя быццам іх хто знарок паабліваў вадою.
Андрэй некалі любіў гэтую раннюю веснавую пару і нават нецярпліва чакаў яе. Толькі сыходзіў снег спяшаўся ў лес. Падсякаў тоўстую карыстую бярозу што расла на ўзлеску і пускаў сок насіў яго дадому вёдрамі зліваў у бочку.
Не толькі бярозавік цягнуў вабіў Андрэя. Вабіў сам лес. Без яго Андрэй проста не ўяўляў свайго жыцця лес акружаў вёску у якой ён Андрэй нарадзіўся з усіх бакоў. I ніколі не маўчаў заўсёды шумеў улетку і ўзімку вясною і ўвосень.
Цяпер вядома лес ужо не той што быў калісьці. Раней помніцца дрэвы раслі такія высозныя што шапка звальвалася калі задзіраючы галаву хацеў паглядзець на вяршыні. Заглыбішся выпадкам у нетры неба не відаць. I няма канца-краю нідзе.
Заданні: 1. Выпісаць складаныя бяззлучнікавыя сказы, ставячы неабходныя знакі прыпынку.
2. Намаляваць схемы сказаў.
3. Растлумачыць пастаноўку знакаў прыпынку.
2. Работа над пр. 144
6. Падвядзенне вынікаў урока (выкананне тэставага задання)
Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску трэба паставіць працяжнік.
1. 1) Напэўна, матчына доля такая_сыноў гадаваць, выпраўляць у дарогу.
2) Дабро прыносіш людзям_з табою людзі як браты.
3) Прапала кароўка _ прападай і вяроўка.
4) Цвітуць лугі_ жаўцее проса_ ўздымае жыта каласы.
5) Пульсуе радасць у прасторах_ залатыя свецяцца агні.
2. 1) Меднастволы, як выліты, высіцца бор_ зацвітае на ўзлессі блакітны чабор.
2) Так ужо наканавана небам_ маці дзеліцца з дзецьмі душою, як хлебам.
3) Тут трэба быць пільным_ у верасе заўсёды хаваюцца пільныя баравікі.
4) Сваё сябрам адкрыеш сэрца _душу сяброў пазнаеш лепш.
5) Ідзе яна па вуліцы_ лебедзь плыве.
3. 1) Хлеб у возе_няма бяды ў дарозе.
2) Ноч гусцее_пагасла зара_зорка срэбная ўпала ў ваду.
3) Сэрцу быць гадзіннікам нягожа_ спыніцца – не завядзеш.
4) Праз вокны нічога не было відаць_ іх пакрыў іней.
5) Падымаешся на гэты ўзгорак _ перад табою адкрываецца прыгажосць.
4. 1) Надзя хуценька апаласнула халоднай вадой твар_сон як рукой зняло.
2) Сумна, тужліва пазіралі шкляныя вокны Мацеевай хаты_ дзед паехаў у горад.
3) Пушынка да пушынкі _ нам пярынка.
4) Тут вецер вільготны і пругкі _ тут ружы ў духмянай расе.
5) Маланкі стрэламі ўстаюць _ у бубен сыпле гром.
5. 1) Даспявалі суніцы ў зялёных барах _ на шыпшыне звінелі пчаліныя гуслі.
2) Заўсёды помню ісціну святую _ нельга пражыць на гэтым свеце без цяпла і святла.
3) Прыйдзе раніца _ будзем раіцца.
4) Слова сказаў_ сякераю адсек.
5) Сабіна, відаць, збіралася вышываць _ у руках яна трымала паркаль і мулінэ.
Адказы: 1— 2),3); 2— 4),5); 3— 1),5); 4— 1), 3); 5— 3),4).
7. Рэфлексія.
Зварот да тэксту прытчы “Прытча пра ляноту”.
- Ацаніце, калі ласка, сваю работу на ўроку. Хто з вас узбагаціў свае веды, а хто застаўся сядзець убаку, заціснуўшы “свой рубель у руцэ?”
8. Дамашняе заданне.
1) Выпісаць з мастацкай літаратуры 5 бяззлучнікавых складаных сказаў з працяжнікам
2) Выпісаць 5 прыказак і прымавак паміж часткамі якіх ставіцца працяжнік
1. Вясновы лес
Лес ужо жыў сваім актыўным багатым вясновым жыццём. Стракатала сарока чэкаў дзяцел дрозд абзываўся ў хвойніку. Нават мурашнік што трапіўся на вочы і той варушыўся выпаўзалі грэліся на сонцы мурашкі пакуль яшчэ надта павольныя і вялыя пасля зімовай спячкі. Цёк сок-бярозавік і свежыя бярозавыя пні былі мокрыя быццам іх хто знарок паабліваў вадою.
Андрэй некалі любіў гэтую раннюю веснавую пару і нават нецярпліва чакаў яе. Толькі сыходзіў снег спяшаўся ў лес. Падсякаў тоўстую карыстую бярозу што расла на ўзлеску і пускаў сок насіў яго дадому вёдрамі зліваў у бочку.
Не толькі бярозавік цягнуў вабіў Андрэя. Вабіў сам лес. Без яго Андрэй проста не ўяўляў свайго жыцця лес акружаў вёску у якой ён Андрэй нарадзіўся з усіх бакоў. I ніколі не маўчаў заўсёды шумеў улетку і ўзімку вясною і ўвосень.
Цяпер вядома лес ужо не той што быў калісьці. Раней помніцца дрэвы раслі такія высозныя што шапка звальвалася калі задзіраючы галаву хацеў паглядзець на вяршыні. Заглыбішся выпадкам у нетры неба не відаць. I няма канца-краю нідзе.
Заданні: 1. Выпісаць складаныя бяззлучнікавыя сказы, ставячы неабходныя знакі прыпынку.
2. Намаляваць схемы сказаў.
3. Растлумачыць пастаноўку знакаў прыпынку.
2. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску трэба паставіць працяжнік.
1. 1) Напэўна, матчына доля такая_сыноў гадаваць, выпраўляць у дарогу.
2) Дабро прыносіш людзям_з табою людзі як браты.
3) Прапала кароўка _ прападай і вяроўка.
4) Цвітуць лугі_ жаўцее проса_ ўздымае жыта каласы.
5) Пульсуе радасць у прасторах_ залатыя свецяцца агні.
2. 1) Меднастволы, як выліты, высіцца бор_ зацвітае на ўзлессі блакітны чабор.
2) Так ужо наканавана небам_ маці дзеліцца з дзецьмі душою, як хлебам.
3) Тут трэба быць пільным_ у верасе заўсёды хаваюцца пільныя баравікі.
4) Сваё сябрам адкрыеш сэрца _душу сяброў пазнаеш лепш.
5) Ідзе яна па вуліцы_ лебедзь плыве.
3. 1) Хлеб у возе_няма бяды ў дарозе.
2) Ноч гусцее_пагасла зара_зорка срэбная ўпала ў ваду.
3) Сэрцу быць гадзіннікам нягожа_ спыніцца – не завядзеш.
4) Праз вокны нічога не было відаць_ іх пакрыў іней.
5) Падымаешся на гэты ўзгорак _ перад табою адкрываецца прыгажосць.
4. 1) Надзя хуценька апаласнула халоднай вадой твар_сон як рукой зняло.
2) Сумна, тужліва пазіралі шкляныя вокны Мацеевай хаты_ дзед паехаў у горад.
3) Пушынка да пушынкі _ нам пярынка.
4) Тут вецер вільготны і пругкі _ тут ружы ў духмянай расе.
5) Маланкі стрэламі ўстаюць _ у бубен сыпле гром.
5. 1) Даспявалі суніцы ў зялёных барах _ на шыпшыне звінелі пчаліныя гуслі.
2) Заўсёды помню ісціну святую _ нельга пражыць на гэтым свеце без цяпла і святла.
3) Прыйдзе раніца _ будзем раіцца.
4) Слова сказаў_ сякераю адсек.
5) Сабіна, відаць, збіралася вышываць _ у руках яна трымала паркаль і мулінэ.
1. Вясновы лес
Лес ужо жыў сваім актыўным багатым вясновым жыццём. Стракатала сарока чэкаў дзяцел дрозд абзываўся ў хвойніку. Нават мурашнік што трапіўся на вочы і той варушыўся выпаўзалі грэліся на сонцы мурашкі пакуль яшчэ надта павольныя і вялыя пасля зімовай спячкі. Цёк сок-бярозавік і свежыя бярозавыя пні былі мокрыя быццам іх хто знарок паабліваў вадою.
Андрэй некалі любіў гэтую раннюю веснавую пару і нават нецярпліва чакаў яе. Толькі сыходзіў снег спяшаўся ў лес. Падсякаў тоўстую карыстую бярозу што расла на ўзлеску і пускаў сок насіў яго дадому вёдрамі зліваў у бочку.
Не толькі бярозавік цягнуў вабіў Андрэя. Вабіў сам лес. Без яго Андрэй проста не ўяўляў свайго жыцця лес акружаў вёску у якой ён Андрэй нарадзіўся з усіх бакоў. I ніколі не маўчаў заўсёды шумеў улетку і ўзімку вясною і ўвосень.
Цяпер вядома лес ужо не той што быў калісьці. Раней помніцца дрэвы раслі такія высозныя што шапка звальвалася калі задзіраючы галаву хацеў паглядзець на вяршыні. Заглыбішся выпадкам у нетры неба не відаць. I няма канца-краю нідзе.
Заданні: 1. Выпісаць складаныя бяззлучнікавыя сказы, ставячы неабходныя знакі прыпынку.
2. Намаляваць схемы сказаў.
3. Растлумачыць пастаноўку знакаў прыпынку.
2. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску трэба паставіць працяжнік.
1. 1) Напэўна, матчына доля такая_сыноў гадаваць, выпраўляць у дарогу.
2) Дабро прыносіш людзям_з табою людзі як браты.
3) Прапала кароўка _ прападай і вяроўка.
4) Цвітуць лугі_ жаўцее проса_ ўздымае жыта каласы.
5) Пульсуе радасць у прасторах_ залатыя свецяцца агні.
2. 1) Меднастволы, як выліты, высіцца бор_ зацвітае на ўзлессі блакітны чабор.
2) Так ужо наканавана небам_ маці дзеліцца з дзецьмі душою, як хлебам.
3) Тут трэба быць пільным_ у верасе заўсёды хаваюцца пільныя баравікі.
4) Сваё сябрам адкрыеш сэрца _душу сяброў пазнаеш лепш.
5) Ідзе яна па вуліцы_ лебедзь плыве.
3. 1) Хлеб у возе_няма бяды ў дарозе.
2) Ноч гусцее_пагасла зара_зорка срэбная ўпала ў ваду.
3) Сэрцу быць гадзіннікам нягожа_ спыніцца – не завядзеш.
4) Праз вокны нічога не было відаць_ іх пакрыў іней.
5) Падымаешся на гэты ўзгорак _ перад табою адкрываецца прыгажосць.
4. 1) Надзя хуценька апаласнула халоднай вадой твар_сон як рукой зняло.
2) Сумна, тужліва пазіралі шкляныя вокны Мацеевай хаты_ дзед паехаў у горад.
3) Пушынка да пушынкі _ нам пярынка.
4) Тут вецер вільготны і пругкі _ тут ружы ў духмянай расе.
5) Маланкі стрэламі ўстаюць _ у бубен сыпле гром.
5. 1) Даспявалі суніцы ў зялёных барах _ на шыпшыне звінелі пчаліныя гуслі.
2) Заўсёды помню ісціну святую _ нельга пражыць на гэтым свеце без цяпла і святла.
3) Прыйдзе раніца _ будзем раіцца.
4) Слова сказаў_ сякераю адсек.
5) Сабіна, відаць, збіралася вышываць _ у руках яна трымала паркаль і мулінэ.
разгарнуць » / « згарнуць