(Слайд 1)
Тэма. “Што робіць чалавека моцным...”. Вобраз князя Вітаўта ў паэме М.Гусоўскага “Песня пра зубра”.
Мэта: засяродзіць увагу на вобразе Вітаўта як мудрага дзяржаўнага кіраўніка, праблематыцы твора; удасканальваць уменне характарызаваць вобразы герояў твора , бачыць аўтарскую пазіцыю;
развіваць вуснае маўленне, уменне параўноўваць, аргументаваць свае думкі;
ствараць умовы для фарміравання цікавасці, пашаны да лёсу славутых асоб нацыянальнай гісторыі.
Абсталяванне: партрэт М.Гусоўскага, князя Вітаўта, Жыгімонта 1 Старога, мультымедыйная ўстаноўка, тэкст твора, карткі-заданні, тэставыя заданні.
Ход урока.
1. Арганізацыйны момант.
2. Праверка дамашняга задання. (у форме тэста)
Настаўнік. На мінулым уроку мы разглядалі вобраз цэнтральнага персанажа твора — зубра. Давайце ўзнавім веды пра гэтага героя. Вам прапануюцца тэставыя заданні. На выкананне даецца 5 хвілін.
А) выкананне тэста;
Б) узаемаправерка;
В) праверка задання. (Слайд 2)
1. Апісваючы выгляд і нораў зубра, Гусоўскі па звесткі пра жывёлу звяртаўся да:
1) прац Паўла Дыякана, Плінія Старэйшага, Альберта Вялікага, Конрада Цэльціса;
2) свайго багатага жыццёвага вопыту;
3) легенд, павер’яў;
4) старадаўніх летапісаў;
5) творчай спадчыны Арыстоцеля, Апіяна, Салінія, Сенекі, Марцыяла.
2. Зубр у паэме М. Гусоўскага:
1)звычайны лясны звер;
2) алегарычны вобраз роднага краю, сімвал яго былой магутнасці;
3) аб'ект палявання і захаплення, мары аб мірным жыцці, эмблема ВКЛ, сімвал рыцарства;
4) «скрыжаваў і замкнуў на сабе цэнтральную ідэю твора — ідэю абароны і нацыянальнага ўзвышэння сваёй Радзімы»;
5) сімвал беларускага народа, выяўленне яго характару і ментальнасці.
3.Зубрыны гурт (статак) у паказе Гусоўскага — гэта:
1) узор узаемаадносін у сям'і;
2) мадэль ідэальнага калектыву (грамадства);
3) алегарычнае ўвасабленне беларускага народа;
4)сімвал моцы і нязломнасці асновы дзяржавы —простага селяніна;
5)рухаючая сіла гісторыі.
4.Аўтар адступае ад жыццёвай праўды тады, калі:
1) важаком чарады робіць зубра, а не зубрыху;
2) ідэалізуе вернасць зуброў у шлюбе;
3) робіць зубрыную сям’ю парнай;
4) апісвае прыроду роднага краю;
5) стварае вобраз Жыгімонта 1 (Старога).
5.Аснову паэмы складае (складаюць):
1) падрабязнае апісанне выгляду зубра;
2) развагі аўтара пра слаўнае мінулае Вялікага Княства Літоўскага;
3) сцэны, звязаныя з паляваннем “пушчанскага рыцара”;
4) паказ Вітаўта як мудрага і вопытнага кіраўніка дзяржавы;
5) паказ нораваў зубра-волата.
Адказы на заданне. 1. 1-5; 2. 2-5; 3. 2; 4. 1-3; 5. 1,3,5.
3. Новы матэрыял.
Настаўнік.Ці хочацца вам быць моцнымі?
Што робіць чалавека моцным?
(запісваецца тэма ўрока)
(Слайд 3)
Настаўнік. Сёння мы паспрабуем адказаць на гэтае пытанне, абапіраючыся на вобраз князя Вітаўта, паказанага М.Гусоўскім ў паэме “Песня пра зубра”.
(вызначаюцца мэты ўрока і план ўрока)
План урока.
1. Індукцыя
2. Старонкі гісторыі
3. Аналітычная гутарка
-слоўнікавая работа
4. Творчая работа
5. Вынікі ўрока
6. Рэфлексія
Настаўнік.
1. Індукцыя (настарёвасць на вобраз).
(Слайд 4)
- Хто кіраваў Вялікалітоўскім княствам у час стварэння паэмы? (Жыгімонт 1 (Стары))
- Чаму М.Гусоўскі ў пошуках ідэальнага кіраўніка звяртаецца да мінулых часоў? (незадаволены становішчам у краіне)
-У якой частцы творы аўтар выказвае сваю незадаволенасць становішчам у краіне? ( апошняя частка, малітва)
- Давайце праслухаем гістарычныя даведкі, якія падрыхтавалі вашы аднакласнікі. У час праслухоўвання вам неабходна запоўніць табліцу.
(Слайд 5)
2. Запаўненне табліцы.
|
Княжанне Вітаўта
|
Ад Свідрыгайлы
да Аляксандра
|
Унутрыпалітычнае становішча
|
|
|
Знешнепалітычнае становішча
|
|
|
Развіццё культуры
|
|
|
Гандлёва-эканамічныя сувязі
|
|
|
(Слайд 6)
3. Праверка запаўнення табліцы. (правільныя адказы выводзяцца на экран)
|
Княжанне Вітаўта
|
Ад Свідрыгайлы
да Аляксандра
|
Унутрыпалітычнае становішча
|
|
|
Знешнепалітычнае становішча
|
|
|
Развіццё культуры
|
|
|
Гандлёва-эканамічныя сувязі
|
|
|
4. Аналітычная гутарка
- Дакажыце радкамі з тэксту, што М.Гусоўскі праўдзіва адлюстроўвае тагачаснае становішча ў краіне. (прыклады з твора)
- Якія праблемы ўзнімае аўтар у творы? (праблемы вайны і міру, дабра і зла, дзяржаўнасці і суверэнітэту, гуманізму)
-Ці можна на аснове гістарычных звестак пагадзіцца з аўтарам у тым, што “княжанне Вітаўта лічаць усе летапісцы росквітам Княства Літоўскага”? (Так).
- Летапісцы паказваюць вобраз Вітаўта як воіна. Чаму ж М.Гусоўскі паказаў свайго героя ў мірных, а не ратных справах? (ваенныя перамогі князя— гэта вынік упартай працы ў мірны час, якую Гусоўскі лічыць цяжкай, але важнай)
- У чым князь Вітаўт бачыў асноўную мэту свайго кіравання? (абарона дзяржавы ад ворагаў, захаванне суверэнітэту і незалежнасці краіны, духоўнае ўзбагачэнне людзей)
(Слайд 7)
Слоўнікавая работа
Суверэнітэт(фр.: souveraineté — вярхоўная ўлада, панаванне) — выключнае права ажыццяўляць вярхоўную ўладу ў пэўнай дзяржаве.
Праяўляецца ў здольнасці дзяржаўнай улады самастойна выдаваць агульнаабавязковыя для ўсіх членаў супольнасці правілы паводзін, якія вызначаюць і забяспечваюць адзіны правапарадак, правы і абавязкі грамадзян, службовых асоб, дзяржаўных органаў і іншых арганізацый.
- Ці актуальная гэта задача для сучаснага грамадства? (Так)
- Як можна ацаніць імкненне Вітаўта? (станоўча)
- Як жа ўдавалася Вітаўту так надзейна засцерагаць межы сваёй дзяржавы?
(быў добрым стратэгам і тактыкам, меў аналітычны розум: “Факельшчык войнаў са слабым, а з дужым —анёл-міратворац”)
(Слайд 8)
-Якія яшчэ якасці характару Вітаўта раскрывае аўтар? Прывядзіце прыклады.
(смеласць, праўдзівасць, справядлівасць, доблесць, чуласць, патрабавальнасць)
- Ці можам мы пагадзіцца з тым, што Вітаўт паказаны чалавекам моцным не толькі фізічна, але і духоўна? (Так)
- Што надае яму сілы? (Любоў да Радзімы, жаданне палепшыць жыццё людзей)
- Якія мастацкія тропы выкарыстаў М.Гусоўскі пры стварэнні вобраза князя? (параўнанні: аптэкар, меч на кавалдзе, вядзьмак)
-Чаму так мала вобразных сродкаў спатрэбілася аўтару? (мэта — не упрыгожыць, а паказаць праўду)
- Ці можна сказаць, што М.Гусоўскі ідэалізуе князя? (Так)
- Вітаўт, па меркаванні М.Гусоўскага, лічыў не вартымі чалавека і кіраўніка такія якасці як боязь, труслівасць, хлуслівасць, крывадушнасць, клятваадступніцтва, сквапнасць, прагнасць. А на вашу думку, ці былі ў Вітаўта адмоўныя якасці? (Так)
- Чым можна пацвердзіць гэтае сцвярджэнне? (спосабы выкаранення адмоўных якасцей, якія выкарыстоўваў Вітаўт: кпіны з чалавека, пагарда да чалавека, скармліванне ваўкадавам, прывязванне да конскага хваста)
- Ці можна, зыходзячы з гэтага, назваць Вітаўта жорсткім? (Так)
- Аднак пісьменнік усхваляе гэтыя жорсткія меры дзяржаўнага дзеяча, бо яны, на яго думку, умацоўвалі маральны клімат грамадства, рабілі яго моцным знутры. Ці згодны вы з такім меркаваннем аўтара?
- Як аўтар адносіцца да свайго героя? (славіць, усхваляе, прыводзіць у якасці прыкладу)
- Ці будуць з’яўляюцца такія спосабы выхавання, на вашу думку, дзейснымі на сённяшні дзень? Чаму? (гуманныя адносіны да чалавека, мараторый на смяротнае пакаранне)
(Слайд 9)
4. Творчая работа.
- Прапануйце свае метады і спосабы выхавання чалавека ў сучасным грамадстве.
(Слайд 10)
4. Падвядзенне вынікаў
1. Параўноўваючы вобразы галоўных герояў, якія б агульныя якасці вы ў іх вызначылі? (смеласць, кемлівасць, міралюбівасць, самаахвярнасць, законапаслушэнства, вернасць)
2. Паглядзіце на выявы гэтых двух герояў твора, чаму аўтар звёў іх у адным творы? (вобраз зубра дапамагае ўзмацніць вобраз Вітаўта)
(Слайд 11)
3. Ці хацелі б вы, каб вас называлі зубрам? (Так/Не)
1) Зубр - Буйны дзікі лясны бык
2) Зубр – Пра вопытнага і каштоўнага спецыяліста
(Слайд 12)
4. Сёння вы стаіце на парозе выбару прафесіі. У недалёкім будучым вы самі, магчыма, станеце кіраўнікамі. Сёння да кіраўніка прад’яўляюцца вельмі вялікія патрабаванні. Ён павінен быць энэргічным, ураўнаважаным, творчым, адукаваным, камунікабельным, смелым, справядлівым, упэўненым у сабе і інш.
-Ці мог бы Вітаўт быць кіраўніком сучаснай дзяржавы, зыходзячы з прад’яўляемых патрабаванняў?
(Слайд 13)
5. Што б вы маглі пажадаць сваім сябрам, зыходзячы з тэмы нашага урока? Пачніце прыблізна так: “Каб стаць моцным, я жадаю табе...”
(Слайд 14)
5. Рэфлексія
Я прапаную вам некалькі незакончаных сказаў. Працягніце той сказ, які б вам хацелася.
Я не ведвў, цяпер я ведаю...
Цяпер я магу...
Я адчуў, што
Мяне здзівіла...
6. Выстаўленне адзнак
7. Дамашняе заданне (на выбар)
1. Падрыхтаваць пытанні да інтэрв’ю з М.Гусоўскім.
2. Падрыхтаваць тэзісы на тэму “Сустрэўшыся з М.Гусоўскім, я б яму сказаў...”
3. Падрыхтаваць вуснае сачыненне-разважанне на тэму. (раздаюцца тэмы і памятка)
Дадатак
Гістарычныя даведкі
1. Атрымаўшы вялікакняскую дзяржаву, Вітаўт заняўся ўмацаваннем дзяржавы знутры. Некаторыя гарады і вобласці Вітаўту давялося падпарадкоўваць сілай, частка добраахвотна абавязаліся службай Вітаўту. Ліквідуючы, або замяняючы князёў найбольш аўтаномных удзелаў, Вітаўт зрабіў важны крок да палітычнай цэнтралізацыі дзяржавы, да ўмацавання сваёй улады. Ён аддаваў родным і стрыечным братам менш значныя ўдзелы, а да дзяржаўнага кіравання далучаў ваенна-служылы стан. За службу раздаваў шляхце землі. Правёў адміністрацыйную рэформу (увёў сістэму намесніцтваў).
Найвышэйшыя пасады пры Вітаўце займалі баяры, што паходзілі з беларускай этнічнай тэрыторыі, з іх складалася і атачэнне вялікага князя.
Свой статус незалежнага правіцеля Вітаўт стараўся падкрэсліць і праз правядзенне самастойнай знешняй палітыкі. Ён актыўна падтрымліваў сэпаратысцкія тэндэнцыі княстваў, што выступалі супраць цэнтралізаванай палітыкі Масквы, умешваўся ў справы нямецкага ордэна і неаднаразовымі перамогамі ледзь не ліквідаваў яго. Ён падпарадкаваў сабе Смаленск, усталяваў кантроль над Ноўгарадамі Псковам. Войска Вялікага княства Літоўскага зрабіла паспяховы паход супраць татар да ракі Дон. Вітаўт авалодаў землямі ў нізоўях Дняпра. Межы Вялікага княства Літоўскага дасягнулі Чорнага мора. Стаўленнік Вітаўта правіў у Залатой Ардзе. Вітаўт аддаў сваю дачку Соф’ю за Маскоўскага князя, і той прызначыў Вітаўта апекуном над сваімі дзецьмі, гэта значыць, у пэўнай ступені Вітаўт нават кантраляваў сітуацыю ў Маскоўскім княстве.
Умацаванне ўлады Вітаўта ўвасобілася ў яго міжнародным прызнанні. На бок Вітаўта схіліўся Папа Рымскі. У сувязі з гэтым ажывіўся гандаль, больш паспяхова сталі развівацца гаспадарка і культура.
У часы Вітаўта старабеларуская мова мела статус афіцыйнай.
Вітаўт стаў пажыццёвым гаспадаром ВКЛ і атрымаў поўную свабоду ў вырашэнні ўнутраных спраў сваёй краіны.
2. Пасля смерці Вітаўта вялікім князем быў абраны Свідрыгайла. Пачатак праўлення яго быў адзначаны канфліктам з палякамі, якія раптоўна захапілі частку уладанняў ВКЛ. У гэты ж час выспяваў унутраны канфлікт у ВКЛ, у аснове якога ляжала палітыка Свідрыгайлы па раздачы пасад выхадцам з усходу дзяржавы. Пераважна “русінам” праваслаўнага веравызнання.
Страта палітычных пераваг, а таксама разрыў з Польшчай, выклікалі незадаволенасць каталіцкай часткі князёў і баяр, а таксама і тых праваслаўных, якія лічылі за лепшае прапольскую арыентацыю ВКЛ. Былі незадаволеныя і тыя каталікі і праваслаўныя, хто меў уладу пры Вітаўце і быў адхілены ад яе Свідрыгайлам. Усё гэта прывяло да таго, што дзяржава была расколата на дзве часткі. Пачалася вайна за вялікакняжацкі трон. Фактычна гэта была вайна за ўладу буйных тэрытарыяльных груповак. Гэта прывяло да ўнутранага аслаблення ВКЛ, чым і пакарысталіся праціўнікі. Мяцежнікі зрабілі спробу забіць Свідрыгайлу, але яму давялося ўцячы.
Пасля Свідрыгайлы, на працягу амаль стагоддзя, кіраўнікамі Вялікага княства Літоўскага былі Жыгімонт Кейстутавіч, Казімір Ягайлавіч, Аляксандр, сын Казіміра Ягайлавіча. Аднак, палітыка, якую яны праводзілі, і унесеныя імі змены толькі пагаршалі становішча Вялікалітоўскага княства як у знешняй, так і ва ўнутранай палітыцы. Рада, якая пры Вітаўце існавала як дапаможны орган кіравання, цяпер набыла самастойнае значэнне. Адстойваліся інтарэсы баяраў, замацоўвалася бяспраў’е простага люду, узаконьвалася панаванне землеўладальнікаў-феадалаў над сялянамі. Вялікае княства Літоўскае страціла частку зямель. Гэты час характарызаваўся зніжэннем эканамічнага росту, аслабленнем гандлёвых сувязей, марудным развіццём культуры.
3. Пасля смерці Аляксандра новым вялікім князем стаў Жыгімонт 1 Стары. Ён атрымаў добрую адукацыю, валодаў некалькімі мовамі. Набыў рэпутацыю разумнага і распарадчага кіраўніка.
Унутраная палітыка Жыгімонта Старога скіроўвалася на ўмацаванне дзяржавы. Жыгімонт праводзіў актыўную і знешнюю палітыку: атрымаў перамогу над малдаўскім гаспадаром Пятром Рарэшам, мусіў весці абарончыя войны з Маскоўскай дзяржавай, для адбіцця нападаў крымскіх татараў на Ўкраіне ўтварыў памежную варту з мясцовых жыхароў — казакаў.
Пры яго праўленні ВКЛ здолела выйсці з паласы зацяжных войнаў.
Гэты час характарызаваўся адносным грамадскім спакоем, адсутнасцю зацятага ўнутранага супрацьстаяння паміж грамадствам і ўладай. Усе супярэчнасці, спрэчкі і канфлікты ўлада старалася вырашыць мірна, пры дапамозе згоды і літары закона, панавала талерантнасць.
Другая жонка, Жыгімонта Старога — Бона Сфорца — адыгрывала пры ім значную ролю ў палітычным жыцці дзяржавы. Разам з ёй з Мілана прыехала значная колькасць італьянцаў, пераважна людзей культуры, якія паспрыялі станаўленню ў ВКЛ новых мастацкіх густаў.
Значны росквіт перажывала ў часы праўлення Жыгімонта 1 Старога культура. Будучы сам адукаваным чалавекам, Жыгімонт спрыяў развіццю адукацыі, навукі і мастацтва. Па яго запрашэнні да княскага двара сцякаліся з розных краёў Еўропы таленавітыя мастакі, музыканты і скульптары.
Дамашняе заданне
Падрыхтуйце вуснае сачыненне-разважаннена адну з прапанаваных тэм:
-«Няхай раскажа час мінулы».
- Мінулае вучыць нас, як жыць сёння.
-«Хай дасканалым будзе чалавек і на ўсякую добрую справу падрыхтаваны» (Ф. Скарына).
Памятка
1)Сачыненне-разважанне мае строгую кампазіцыю:
Уступ—асноўная частка — заключэнне;
2) ва ўступе выкладаецца тэзіс — асноўная думка;
3) асноўная частка — разгортванне тэзіса;
4) заключэнне і ўступ паміж сабой цесна звязаны па сэнсе;
5) добра, калі для пацвярджэння сваіх думак будуць выкарыстаны цытаты з твораў, якія вы аналізуеце;
6) упрыгожаць сачыненне цытаты з твораў сучасных пісьменнікаў, выказнанні вядомых вучоных пра славутых дзеячаў мінулага.
7) разважанні пра асоб, творы мінулага важна суаднесці з сучасным жыццём, уласнымі жыццёвымі назіраннямі.
раскрыть » / « свернуть