Алімпіядныя заданні №1
1. Як вядома, у 20-я гады XX ст. пры распрацоўцы навуковай тэрміналогіі Навукова-тэрміналагічная камісія імкнулася пазбегнуць іншамоўных слоў і стварыць тэрміны на аснове лексікі народнай беларускай мовы. Аднак гэтае добрае імкненне ажыццявіць было даволі цяжка, паколькі ў кожнай навуцы складваюцца пэўныя традыцыі ў адносінах паміж нацыянальнай і інтэрнацыянальнай тэрміналогіяй. Вызначце і запішыце, якімі словамі прапаноўвалася замяніць у той час інтэрнацыянальныя навуковыя батанічныя тэрміны і тэрміны рускай мовы.
А) Асіміляцыя, бутон, клетка, гербарый, гібрыд, коп’епадобны, каробачка, кручок, паразіт, хларафіл.
Б) Гаплік, дзідаваты, зельнік, каморка, лістазелень, мяшанец, прысваенне, пупышка, пушачка, чужаед.
2. 3 прапанаваных сказаў выберыце толькі тыя, якія патрабуюць рэдагавання. Запішыце іх у адпаведнасці з літаратурнымі нормамі. Патлумачце свой выбар.
1) Вялікая колькасць беларускіх слоў, якія адсутнічаюць у сучаснай рускай літаратурнай мове, сустракаецца ў той ці іншай форме ў паасобных рускіх гаворках. 2) На сходзе чыгуначнікаў прысутнічала 200 чалавек. 3) Часта бывае так, што ў творы прысутнічаюць відавочныя прыкметы часу, а твор гэты ніяк не назавеш сучасным. 4) Самыя патрэбныя сведкі на судзе адсутнічалі.
3. Выпішыце са сказаў Янкі Купалы фразеалагізмы і вызначце, якія значэнні яны рэалізуюць.
1) Кіпіць работа, як нідзе, гарыць ажно яна ў руках, што знача праца ў грамадзе, які палёт, які размах! 2) Ралля падсохла, мяккай стала воўнай, ужо час узяцца за сявалку, у зямлю зярнят насыпаць жменяй поўнай. 3) У тры пагібелі гну спіну перад тым, хто сее мой пот. 4)Не ўзяць рукамі голымі таго жывога полымя, што, нібы агняцвет, вясёлымі саколамі над горамі, над доламі разносіць іскры ў свет. 5) Сеў, як той крыж на растаі, сярод пушч і поля, злажыў рукі і чакае ўсё нейкай долі.
4. Для гісторыкаў беларускай мовы, паводле назіранняў даследчыкаў, адной з важных крыніц яе вывучэння з’яўляюцца кітабы — творы беларускіх татараў на беларускай мове арабскім пісьмом. Аднак нават невялікія ўрыўкі гэтай пісьменнасці сведчаць пра некаторую недасканаласць арабскай графікі для перадачы асаблівасцей беларускай мовы. Прааналізуйце транслітарацыю ўрыўка кітаба 1771 года, выпрацаваную А. К. Антановічам, і выявіце, якія графічныя асаблівасці, уласцівыя сучаснай беларускай мове, адсутнічаюць у гэтым урыўку. Запішыце.
В пекле агну немаш … кожни чловек агну из гетаго света из сабой принесе и сам себе майе палиц … агон руками узевши насеце узлажич на каго мае жалевацисе … бо сам себе палиц не будзе … тилко од люд учинку знову да свайих слов приходзиш скора…
5. Займеннікі ніхто і ўсе — антонімы. Уявіце сабе такую маўленчую сітуацыю, у якой яны аказаліся б сінанімічнымі. Запішыце такое выказванне.
6. Аформіце тэкст у адпаведнасці з арфаграфічнымі і пунктуацыйнымі нормамі сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Запішыце. Вызначце стыль тэксту.
Аварскія паслы смуглыя са смал..нымі валасамі заплец..нымі ў косы апран(ен, ут)ыя ў ву..кае адзенне аздобле(н, нн)ае футрам былі чорныя як гракі. Галоўны пасол каржакаваты крываногі з вачамі быццам прарэза(н, нн)ымі асакой жмурыўся пры святл(у, е) паходні пільна прыглядаючыся да славянскіх княз(ей, ёў). Дабрабыт зразумеў пасол блізарукі і (між) вольна падумаў што такі чалавек мусіць бачыць далека душою інакш (не, ня)здолее дасягнуць пастаўле(н, нн)ай мэты. (3. Дудзюк)
7. Назавіце і выпішыце з тэксту да задання 6 усе канструкцыі, якія ўскладняюць простыя сказы.
8. Выпішыце з тэксту да задання 6 устарэлае(ыя) слова(ы) і патлумачце іх значэнне(і).
9. Вызначце асноўны сродак сувязі сказаў у тэксце да задання 6.
10. Тэкст для водгуку
Трэска з дома Шэкспіра
Прыйшлі майстры ў былы Шэкспіра дом,
Каб адрамантаваць вуглы старыя.
І іх сякераў перастук і гром
Абрушыўся на сцены векавыя,
Пашчэрбленыя часам і дажджом.
І разбудзіў дні Страдфарда былыя,
Калі паэт тут бегаў хлапчуком
І слухаў, як норд-ост шалёна вые.
Я ля майстроў спыніўся. Прывітаў.
Здзівіліся нямала, што з-за свету
Прыехаў, каб наведаць дом паэта.
Тут нехта з трэсак вогнішча расклаў.
Я асцярожна з іх адну падняў,
Якая аказалася санетам.
(Максім Танк)
Адказы
1. Асіміляцыя — прысваенне, бутон — пупышка, клетка — каморка, гербарый — зельнік, гібрыд — мяшанец, коп’епадобны — дзідаваты, каробачка — пушачка, кручок — гаплік, паразіт — чужаед, хларафіл — лістазелень.
Ацэнка: максімальны бал — 5 (0,5 бала за кожную пару).
2. 1) Вялікая колькасць беларускіх слоў, якіх няма ў сучаснай рускай літаратурнай мове, сустракаецца ў той ці іншай форме ў паасобных рускіх гаворках. 3) Часта бывае так, што ў творы ёсць відавочныя прыкметы часу, а твор гэты ніяк не назавеш сучасным.
Каментар. Дзеясловаў адсутнічаць і прысутнічаць не было ў беларускай мове дасавецкага перыяду. У пісьмовай мове яны з’явіліся ў пачатку 20-х гадоў XX ст. і сталі сінонімамі да дзеясловаў быць і не быць, знаходзіцца і не знаходзіцца, ёсць і няма, аднак адрозніваюцца ад усіх гэтых пар тым, што адносяцца толькі да людзей. Іх ужыванне ў адносінах да жывёл, да рэчаў і прадметаў або да абстрактных паняццяў — парушэнне літаратурнай нормы.
Ацэнка: максімальны бал — 4. Адзін адрэдагаваны сказ — 1 бал + 1 бал за тлумачэнне.
3. 1) Гарэць у руках — ‘хутка і спорна рабіць што-небудзь’; 2) поўнай жменяй — ‘шчодра, не шкадуючы’; 3) гнуць спіну — ‘цяжка працаваць’; 4) узяць голымі рукамі — ‘авалодаць без цяжкасці’; 5) злажыць рукі — ‘нічога не рабіць, бяздзейнічаць’.
Ацэнка: выпісаны фразеалагізм — 0,5 бала + яшчэ 0,5 за правільна ўказанае значэнне. Усяго: 5 балаў.
4. 1) Адсутнасць абазначэння мяккасці зычных [н] — агну, агон (агню, агонь); [л] — тилко (толькі); [ц] — палиц (паліць);
2) адсутнасць асобага знака для абазна¬чэння [ы]: кожни, узевши, приходзиш і інш.;
3) адсутнасць літары ў, замест якой ужываецца літара в (узевши, слов);
4) адсутнасць літары і (гук [і] абазначаецца знакам и).
Ацэнка: адна названая асаблівасць — 1 бал.
5. Сітуацыя, у якой займеннікі ніхто і ўсе будуць з’яўляцца кантэкстуальнымі сінонімамі, магчыма толькі тады, калі гэтыя займеннікі стаяць пры выказніку з адмоўнай часціцай не: Ніхто не прыйшоў у школу і Усе не прыйшлі ў школу.
Ацэнка: максімальны бал — 4.
6. Аварскія паслы, смуглыя, са смалянымі валасамі, заплеценымі ў косы, апранутыя ў вузкае адзенне, аздобленае футрам, былі чорныя, як гракі. Галоўны пасол, каржакаваты, крываногі, з вачамі, быццам прарэзанымі асакой, жмурыўся пры святле паходні, пільна прыглядаючыся да славянскіх князёў. Дабрабыт зразумеў: пасол блізарукі (—) і міжвольна падумаў, што такі чалавек мусіць бачыць далека душою, інакш не здолее дасягнуць пастаўленай мэты.
Стыль — мастацкі.
Заўвага. У тэксце арыгінала слова мусіць не выдзяляецца коскамі. Калі ж вучні коскі паставяць, думаецца, за памылку лічыць не варта.
Ацэнка: максімальны бал — 5.
7.Назва канструкцыі Прыклады з тэксту
Адасобленыя азначэнні а) паслы, смуглыя, са смалянымі валасамі, заплеценымі ў косы, апранутыя ў вузкае адзенне, аздобленае футрам;
б) пасол, каржакаваты, крываногі, з вачамі...
Адасобленыя акалічнасці пільна прыглядаючыся да славянскіх князёў
Параўнальныя звароты чорныя, як гракі; з вачамі, быццам прарэзанымі асакой
Пабочнае слова мусіць варта разглядаць як варыянт, г. зн. балы за яго не налічваць і не здымаць.
Ацэнка: адна названая канструкцыя і ўсе прыклады — 1 бал.
8. Паходня — пераносная свяцільня ў выглядзе ліхтара на доўгай палцы або наматанага на канец палкі прасмоленага пакулля; факел (2 балы).
Князь — правадыр войска і правіцель вобласці ў феадальнай Русі (2 балы).
Ацэнка: максімальны бал — 4.
9. Паўтор слова пасол (3 разы).
Ацэнка: максімальны бал — 2.
Алімпіядныя заданні №2
1. Вызначыць, якiя словы складаюцца з наступных гукаў:
а) [к], [й], [з], [а], [ы]; д) [т], [п], [а], [с], [й], [д], [э];
б) [й], [э], [н’], [а], [й], [ч], [а]; е) [а], [х], [о], [к’], [л’];
в) [ц’], [к], [дз’], [а], [а]; ж) [дз’], [м’], [ц’], [в’], [э], [а];
г) [э], [ц’], [а], [ф], [к]; з) [д], [ч], [ш], [о].
2. Да слоў iншамоўнага паходжання падабраць беларускiя адпаведнiкi-сiнонiмы:
Абстрактны, аварыя, афарызм, грацыезны, карэкцыя, iспалiн, аморфны, пранонс, рэанiмацыя, рэзерв, рэзюмэ, фартуна, фiзiяномiя, фундамент, фiяска, эталон.
3. Улiчваючы фанетычныя асаблiвасцi беларускай мовы, аб’яднаць словы па адпаведных правiлах i назваць iх:
Аржаны, восень, галлё, грыбы, вугал, дзень, звер, iржа, дзясна, зялёны, калоссе, лясок, паўза, песня, увага, ураджай, слаўны, дрожджы, цемень, цётка, чапля, яшчарка.
4. Да рускiх фразеалагiзмаў падабраць па сэнсу беларускiя адпаведнiкi:
а) олух царя небесного - д) как кур во щи -
б) в кои-то веки - е) попасть впросак –
в) ни шатко ни валко - ж) отмочить шутку –
г) два сапога пара - з) без задних ног –
5. Вызначыць, да якiх часцiн мовы адносяцца наступныя словы:
Абодва, двое, удвая, двойка, другi, удвух, падвоiць, двойчы, падвоены, па-другое, падваенне, падвоiўшы, дваякi, двойня, двайны, дзве, двоечнiк, двайнiк, двухтысячны, дзвесце.
6. Паставiць назоўнiкi ў форме Творнага склону адзiночнага лiку:
Беларусь, Нарач, Свiцязь, Друць, Свiр, Об, Сiбiр, Кем, глыб, верф, госць, гусь, медзь,
велiч, радасць, кiпень, завязь, шыр, ветразь, боль, квецень, шынель, шампунь, цытадэль.
7. Запiсаць правiльна, раскрываючы дужкi:
(Абы) хто, (абы) якi, (абы) якавы, (нi) якi, нi (з) кiм, (хто) небудзь, (усё) такi, дзе (ж) небудзь, (хто) сьцi, аб (не) чым, нi (аб) чым, (усё) роуна, як (нi) як, дзе (нi) дзе, (паў) лiмона, (паў) аркуша, (паў) Мiнска, а (нi) якi, а (нi) хто, рыба (уюн), не (хто) iншы, як.
8. Спiсаць, расставiць знакi прыпынку, назваць тып сказа, пабудаваць схему:
Успамiнаць пра далёкае iперажытае абавязкова трэба каб ведалi пра яго не толькi мае аднагодкi на Беларусi але i дзецi тых хто прынёс на нашу зямлю вялiкае гора каб ведалi пра гэта i дзецi гэтых дзяцей каб нiколi не хадзiлi заваёўнiкi на чужыя землi каб не хмелiу iх пах чалавечай крывii пораху каб жылi яны людскiм жыццём а не звярыным (Б.Сачанка).
Даведкі
- Язык, яечня, дзядзька, Федзька, пад’езд, легкi, мядзведзь, дождж.
2. Абстрактны – прыблiзны, адцягнены; аварыя – крушэнне, пашкоджанне, разбурэнне; афарызм – выслоўе, крылаты выраз; грацыезны – статны, стройны, зграбны; карэкцыя – выпраўленне, частковае змяненне; iспалiн – велiкан, волат; аморфны – бесформенны, расплывiсты; пранонс – вымаўленне, гаворка праз нос; рэанiмацыя - ажыўленне, аднаўленне; рэзерв – запас, крынiца, зберажэнне; рэзюмэ – вывад, заключэнне; фартуна – удала, поспех, шчасце, лес; фiзiяномiя – аблiчча, твар, выгляд; фундамент – подмурак, аснова, падстава; фiяска - няўдача, паражэнне; эталон – узор, прыклад для параўнання (пераймання).
3. Аржаны, iржа – ужыванне прыстаўных галосных, восень, вугал – ужыванне прыстаўных зычных, галле, калоссе – ужыванне падоўжаных зычных; дзень, дзясна – пераход «д» у «дз» пры змягчэннi (закон дзекання), цемень, цетка – пераход «т» у «ц» пры змякчэннi (закон цекання), паўза, слаўны – ужыванне санорнага зычнага ў (нескладовага); ураджайны, ураджай – ужыванне зацвярдзелага шыпячага гука «дж»; звер, песня – асiмiляцыя свiсцячых па мяккасцi перад наступным мяккiм зычным; зялены, лясок – чаргаванне (пераход) «е» ў «я» ў першым складзе перад нацiскам (закон якання); чапля, яшчарка – цвердае вымаўленне шыпячых «ч, шч »; грыбы, увага – ужыванне i вымаўленне фрыкатыўнага «г».
4. Олух царя небесного – асел маляваны (варона затуменная); в кои-то веки – гады ў рады, рады ў гады; ни шатко ни валко – сяк-так, так-сяк, сяк-так накасяк; два сапога пара – абое рабое, адзiн другога варты; как кур во щи – як лiсiца ў саладуху; попасть впросак – трапiць (трапляць) у нерат; отмочить шутку – выкiнуць каленца, выкiнуць конiка; без заднiх ног – як пшанiцу прадаўшы (спаць).
5. Двойка, падваенне, двойня, двоечнiк, двайнiк – назоўнiкi; дваякi, двайны – прыметнiк; падвоiць – дзеяслоў; падвоены – дзеепрыметнiк, форма дзеяслова; падвоiўшы – дзеепрыслоўе, форма дзеялова; абодва, дзве, другi, двое, двухтысячны, дзвесце – лiчэбнiкi; удвая, удвух, двойчы, па-другое – прыслоўi.
6. Т.склон: Беларуссю, Нараччу, Свiцяззю, Друццю, Свiрам, Об,ю, Сiбiр,ю, Кем,ю, глыб,ю, верф,ю, госцем, гуссю, меддзю, велiччу, радасцю, кiпенем, завяззю, шыр,ю, ветразем, болем, квеценню, шынелем, шампунем, цытадэллю.
7. Абы-хто, абы-якi, абыякавы, нiякi, нi з кiм, з некiм, хто-небудзь, усе-такi, дзе ж небудзь, хтосьцi, аб нечым, нi аб чым, усе роўна, як-нiяк, дзе-нiдзе, паўлiмона, паўаркуша, паў-Мiнска, анiякi, анiхто, рыба-ўюн, не хто iншы, як.
8. Успамiнаць пра далекае i перажытае абавязкова трэба, каб ведалi пра яго не толькi мае аднагодкi на Беларусi, але i дзецi тых, хто прынес на нашу зямлю вялiкае гора, каб ведалi пра гэта i дзецi гэтых дзяцей, каб нiколi не хадзiлi заваеўнiкi на чужыя землi, каб не хмелiў iх пах чалавечай крывii пораху, каб жылi яны людскiм жыццем, а не звярыным. (Б.Сачанка)
Алімпіядныя заданні №3
1. Якія з прыказак і прымавак запісаны няправільна? Запішыце іх правільны варыянт. ( Максімальная колькасць балаў – 5)
1) адправіць на той свет
2) аднаго поля суніцы
3) атрута бывае горкай
4) беражонага Бог беражэ
5) вярзе грушу на вярбе
6) дзе дым, там і касцёр
7) з усіх сіл
8) з кім павядзешся, ад таго і нацерпішся
9) конь на чатырох нагах і то бяжыць
10) калі тое свята будзе
2. Выпішыце са сказаў Янкі Купалы фразеалагізмы і вызначце, якія значэнні яны рэалізуюць. ( Максімальная колькасць балаў – 5)
1) Кіпіць работа, як нідзе, гарыць ажно яна ў руках, што знача праца ў грамадзе, які палёт, які размах! 2) Ралля падсохла, мяккай стала воўнай, ужо час узяцца за сявалку, у зямлю зярнят насыпаць жменяй поўнай. 3) У тры пагібелі гну спіну перад тым, хто сее мой пот. 4)Не ўзяць рукамі голымі таго жывога полымя, што, нібы агняцвет, вясёлымі саколамі над горамі, над доламі разносіць іскры ў свет. 5) Сеў, як той крыж на растаі, сярод пушч і поля, злажыў рукі і чакае ўсё нейкай долі.
3. Аформіце тэкст у адпаведнасці з арфаграфічнымі і пунктуацыйнымі нормамі сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Запішыце. Вызначце стыль тэксту.
( Максімальная колькасць балаў – 5)
Аварскія паслы смуглыя са смал..нымі валасамі заплец..нымі ў косы апран(ен, ут)ыя ў ву..кае адзенне аздобле(н, нн)ае футрам былі чорныя як гракі. Галоўны пасол каржакаваты крываногі з вачамі быццам прарэза(н, нн)ымі асакой жмурыўся пры святл(у, е) паходні пільна прыглядаючыся да славянскіх княз(ей, ёў). Дабрабыт зразумеў пасол блізарукі і (між) вольна падумаў што такі чалавек мусіць бачыць далека душою інакш (не, ня)здолее дасягнуць пастаўле(н, нн)ай мэты. (3. Дудзюк)
4. Улiчваючы фанетычныя асаблiвасцi беларускай мовы, аб’яднаць словы па адпаведных правiлах i назваць iх: ( Максімальная колькасць балаў – 11)
Аржаны, восень, галлё, грыбы, вугал, дзень, звер, iржа, дзясна, зялёны, калоссе, лясок, паўза, песня, увага, ураджай, слаўны, дрожджы, цемень, цётка, чапля, яшчарка.
5. Перакладзіце на беларускую мову сказы з рускім словам “нет”. ( Максімальная колькасць балаў – 5)
1. У меня нет возможности.
2. Этого не было, нет и не будет.
3. Ты уже прочитал статью или нет?
4. Свести на нет.
5. Я ему напоминал дважды, так нет, всё мало.
6. Выпішыце з кожнага рада слова(ы) з арфаграфічнымі памылкамі. ( Максімальная колькасць балаў – 5)
1) Шмат’ядзерны, інтэрвью, ад’ютант, Вікенцьеў, парцье;
2) кратэр, гардэроб, рэвізія, экватэр, рысора;
3) боепрыпасы, мёдаварэнне, Велікабрытанія, сямікласнік, радыястанцыя.
7. Да слоў iншамоўнага паходжання падабраць беларускiя адпаведнiкi-сiнонiмы:
( Максімальная колькасць балаў – 8; 0,5 б. за кожнае правільна падабранае слова)
Абстрактны, аварыя, афарызм, грацыезны, карэкцыя, iспалiн, аморфны, пранонс, рэанiмацыя, рэзерв, рэзюмэ, фартуна, фiзiяномiя, фундамент, фiяска, эталон.
8. Запішыце нумары правільных сцвярджэнняў. (( Максімальная колькасць балаў – 3)
1. У паэме “Песня пра зубра” вобраз князя Вітаўта падаецца ў якасці ідэальнага кіраўніка дзяржавы.
2. Верагодным аўтарам паэмы “Тарас на Парнасе” даследчыкі называюць К.Вераніцына.
3. Жанравай прыхільнасцю В.Быкава была паэма.
4. У творчасці М.Багдановіча вобразам-сімвалам красы і мастацтва з’яўляецца васілёк.
5. Падзеі імпералістычнай, грамадзянскай, Вялікай Айчыннай вайны паказаны ў рамане І.Мележа “Людзі на балоце”.
9. Выпішыце ў адзін слупок словы, якія маюць матэрыяльна выражаны канчатак (абазначце яго), у другі - словы з нулявым канчаткам, у трэці -словы, якія канчатка не маюць. (Максімальны бал - 3 балы (1 бал за адну правільна ўказаную групу слоў (слупок).
Валапюк, кеды, затрымацца, заклейваюць, здзірванелы, трывожна, вакцынацыя, задрамаў, піяніна, пяцьсот, БелТа, паклаўшы, твайму, караван.
Балы:
10. Заўважце сказы з памылковым ужываннем слоў або іх граматычных формаў.
Запішыце гэтыя сказы, выправіўшы памылкі. (Максімальная колькасць = 5 балаў.
Адзін правільна запісаны сказ - 0,5 бала).
1. Ужо пачырванела першая маліна ў дзядуліным садзе.
2. Гледзячы на маладых на вяселлі, матчына сэрца радавалася і адначасна трымцела.
3. Веды і старанне - істотныя факты дасягнення поспеху.
4. Тры пятых соткі нашага агарода засадзілі памідорамі.
5. Старшыня сходу адразу паведаміў, што кворум ужо прысутнічае.
6. Над нашым верфам кружылі голубі.
7. Былое яшчэ не раз і не два адгукнецца пякучай боллю.
8. Ларывон, шануючы ўсё жывое, старанна даглядаў параненае ласяня.
9. Па бязмежным прасторам зямлі беларускай мы крочылі разам з табой не аднойчы.
10. Дзядуля хуценька выйшаў і прынёс у хату вялізную ахапку сухіх сасновых дроў.
Адказы
1. 2) аднаго поля суніцы
3) атрута бывае горкай
7) з усіх сіл
8) з кім павядзешся, ад таго і нацерпішся
9) конь на чатырох нагах і то бяжыць
2. 3. 1) Гарэць у руках — ‘хутка і спорна рабіць што-небудзь’; 2) поўнай жменяй — ‘шчодра, не шкадуючы’; 3) гнуць спіну — ‘цяжка працаваць’; 4) узяць голымі рукамі — ‘авалодаць без цяжкасці’; 5) злажыць рукі — ‘нічога не рабіць, бяздзейнічаць’.
3. Аварскія паслы, смуглыя, са смалянымі валасамі, заплеценымі ў косы, апранутыя ў вузкае адзенне, аздобленае футрам, былі чорныя, як гракі. Галоўны пасол, каржакаваты, крываногі, з вачамі, быццам прарэзанымі асакой, жмурыўся пры святле паходні, пільна прыглядаючыся да славянскіх князёў. Дабрабыт зразумеў: пасол блізарукі (—) і міжвольна падумаў, што такі чалавек мусіць бачыць далека душою, інакш не здолее дасягнуць пастаўленай мэты.
4. Аржаны, iржа – ужыванне прыстаўных галосных;
восень, вугал – ужыванне прыстаўных зычных;
галле, калоссе – ужыванне падоўжаных зычных;
дзень, дзясна – пераход «д» у «дз» пры змягчэннi (закон дзекання);
цемень, цетка – пераход «т» у «ц» пры змякчэннi (закон цекання);
паўза, слаўны – ужыванне санорнага зычнага ў (нескладовага);
ураджайны, ураджай – ужыванне зацвярдзелага шыпячага гука «дж»;
звер, песня – асiмiляцыя свiсцячых па мяккасцi перад наступным мяккiм зычным;
зялены, лясок – чаргаванне (пераход) «е» ў «я» ў першым складзе перад нацiскам (закон якання);
чапля, яшчарка – цвердае вымаўленне шыпячых «ч, шч »;
грыбы, увага – ужыванне i вымаўленне фрыкатыўнага «г».
5. 1. У мяне няма магчымасці.
2. Гэтага нет было, няма і не будзе.
3. Ты ўжо прачытаў артыкул ці не?
4. Звесці на нішто.
5. Я яму нагадваў двойчы, дык не, усё мала.
6.1) інтэрвью;
2) кратэр, экватэр;
3) Велікабрытанія, радыястанцыя.
7. Абстрактны – прыблiзны, адцягнены; аварыя – крушэнне, пашкоджанне, разбурэнне; афарызм – выслоўе, крылаты выраз; грацыезны – статны, стройны, зграбны; карэкцыя – выпраўленне, частковае змяненне; iспалiн – велiкан, волат; аморфны – бесформенны, расплывiсты; пранонс – вымаўленне, гаворка праз нос; рэанiмацыя - ажыўленне, аднаўленне; рэзерв – запас, крынiца, зберажэнне; рэзюмэ – вывад, заключэнне; фартуна – удала, поспех, шчасце, лес; фiзiяномiя – аблiчча, твар, выгляд; фундамент – подмурак, аснова, падстава; фiяска - няўдача, паражэнне; эталон – узор, прыклад для параўнання (пераймання).
8. 1,2,4
9.
словы, якія маюць матэрыяльна выражаны канчатак
|
словы з нулявым канчаткам
|
словы, якія канчатка не маюць
|
кед-ы
|
валапюк
|
затрымацца
|
заклейва-юць
|
пяцьсот
|
трывожна
|
здзірванел-ы
|
задрамаў
|
піяніна
|
вакцынацы-я
|
каравай
|
БелТа
|
твай-му
|
|
паклаўшы
|
10.
1. Ужо пачырванела першая маліна ў дзядулевым садзе.
2. Калі маці глядзела на маладых на вяселлі, яе сэрца радавалася і адначасна трымцела.
3. Веды і старанне - істотныя фактары дасягнення поспеху.
4. Тры пятыя сотак нашага агарода засадзілі памідорамі.
5. Старшыня сходу адразу паведаміў, што кворум ужо прысутнічае.
- Над нашай верф 'ю кружылі галубы.
7. Былое яшчэ не раз і не два адгукнецца пякучым болем.
8. Ларывон, шануючы ўсё жывое, старанна даглядаў параненага ласяня.
9. Па бязмежных прасторах зямлі беларускай мы крочылі разам з табой не аднойчы.
10. Дзядуля хуценька выйшаў і прынёс у хату вялізны ахапак сухіх сасновых дроў.
раскрыть » / « свернуть